Zapraszamy na drugi i ostatni odcinek rozwa¿añ nt. „faux amis”, czyli fa³szywych przyjació³. Zacznijmy od s³ów kojarzonych z budownictwem:

Elévation – fonetycznie (bardziej ni¿ w pisowni) s³owo to przywodzi na my¶l przede wszystkim polsk± elewacjê, tzn. zewnêtrzn± ¶cianê budynku wraz z wystêpuj±cymi na niej elementami architektonicznymi, okre¶lon± wed³ug stron ¶wiata, np. elewacja wschodnia, po³udniowa itp. Tymczasem w jêzyku francuskim pierwsze znaczenie s³owa élévation to czynno¶æ podnoszenia lub podnoszenia siê, przy czym ¿adne z pozosta³ych znaczeñ nie odpowiada naszemu. Mur extérieur, facade to okre¶lenia odpowiadaj±ce w jêzyku francuskim polskiej elewacji.

Parapet – to s³owo zarówno w pisowni jak i w mowie od razu kojarzy siê z naszym parapetem, na którym stawiamy np. doniczki z kwiatami. Nic bardziej b³êdnego, mimo ¿e parapet to równie¿ element konstrukcji. Ale we wspó³czesnej francuszczy¼nie oznacza on murek, barierkê np. na mo¶cie, o któr± mo¿na siê oprzeæ.

Parterre – dla nas s³owo to oznacza oczywi¶cie najni¿sz± kondygnacjê budynku. Natomiast dla Francuza jest to klomb. Zanotujmy jednak, ¿e w starszej francuszczy¼nie s³owo parterre okre¶la³o doln± czê¶æ sali teatralnej, w której publiczno¶æ ogl±da³a spektakl na stoj±co, st±d funkcjonuj±ce do dzi¶ wyra¿enia Places de parterre czy Etre au parterre.


Zerknijmy teraz do kuchni:

Rondelle – wbrew pozorem to nie nasz rondel, lecz plasterek np. kie³basy. A polski garnek to np. casserole czy marmite.

Côtelette – tutaj podobieñstwo idzie do¶æ daleko, gdy¿ francuski côtelette oznacza kawa³ek miêsa z ko¶ci±, niemniej jednak u¿ycie tego s³owa na okre¶lenie naszego schabowego by³oby nieporozumieniem. Nale¿a³oby wtedy powiedzieæ np: Un filet de porc, s.v.p.

Express – to przypadek nieco podobny do wspomnianego kotleta. Dla nas jest to maszyna do kawy, natomiast dla Francuza to produkt finalny, czyli kawa z ekspresu ci¶nieniowego: café express lub un express. Za¶ nasz ekspres to machine à café lub (technicznie) percolateur.

Crème – kolejne s³owo bardzo podobne do wystêpuj±cego w jêzyku polskim kremu. Tymczasem we francuskim oprócz kremu, jego podstawowe znaczenie to ¶mietana.

I jeszcze kilka s³ów zwi±zanych z filmem i mediami:

Film – tutaj nie ma niespodzianek, o ile mówimy o kinie lub o fotografii. Natomiast w innym kontek¶cie s³owo film oznacza cienk± foliê do pakowania.

Bande – poza znaczeniem, które chyba automatycznie przychodzi nam do g³owy, bande to równie¿ ta¶ma do nagrywania, ¶cie¿ka, np. bande-son (¶cie¿ka d¼wiêkowa), Na marginesie odnotujmy, ¿e bande dessinée to po polsku komiks.

Régisseur – to wbrew pozorem nie re¿yser, lecz osoba zajmuj±ca siê materialn± organizacj± spektakli, a zw³aszcza stron± techniczn±. Natomiast najwa¿niejsza osoba przy produkcji filmu lub spektaklu teatralnego to metteur en scène.

Radio – i znowu radio to radio, czyli najwa¿niejsze z mediów. Ale wystarczy, ¿e musimy skorzystaæ z porady lekarza czy us³ug szpitala, aby s³owo to do¶æ radykalnie zmieni³o swoje znaczenie i pos³u¿y³o do okre¶lenia zdjêcia rentgenowskiego.

Apparat – to bynajmniej nie aparat, np. fotograficzny, lecz s³owo okre¶laj±ce przepych, uroczysty charakter, jak w wyra¿eniach Costume, discours d'apparat.

I na zakoñczenie jeszcze dwa s³owa, które powoduj± sporo zamieszania zw³aszcza, je¶li stoi za nimi znajomo¶æ jêzyka angielskiego:

Travail – to nie podró¿owanie, a wrêcz przeciwnie – praca.
oraz
Rester – kojarzy siê z odpoczynkiem, podczas gdy we francuskim znaczy ono fakt dalszego przebywania w tym samym miejscu lub sytuacji. Na polski t³umaczy je wielorako, np. jako zwyk³e byæ, siedzieæ tzn. nie ruszaæ siê (np. Wczoraj siedzia³em w domu – Hier, je suis resté chez moi), mieszkaæ...

Tyle uwag na temat faux amis. Oczywi¶cie s³ów prowadz±cych do nieporozumieñ lub sytuacji dwuznacznych jest o niebo wiêcej. Naszym celem by³o jedynie zwrócenie Pañstwa uwagi na ten problem i uwra¿liwienie na czêsto niedoceniany kontekst. Inaczej mówi±c musimy pamiêtaæ o tym, ¿e zdecydowana wiêkszo¶æ s³ów jest wieloznaczna i tylko kontekst pomaga nam zrozumieæ, z jakim znaczeniem mamy do czynienia. Ilustruje to stary dowcip o spotkaniu Francuza i Rosjanki:
Francuz zwraca siê do piêknej Rosjanki z jednoznaczn± propozycj±:
- Voulez-vous coucher avec moi ?
Ta za¶ odpowiada niewinnie :
-???, ???????, ? ??? ??????.


Dziêkujemy za uwagê i zapraszamy Pañstwa za tydzieñ na ostatnie ju¿ spotkanie.