1 XII 2010 r.
W tej lekcji i kilku nastêpnych zapoznamy sie z francuskimi zwrotami i wyra¿eniami obrazowymi, w których pojawiaj± sie nazwy zwierz±t. W jêzyku francuskim bowiem, podobnie jak w jezyku polskim, zwierzetom przypisuje sie pewne cechy, pewne zachowania, zwierzêta symbolizuj± pewne zjawiska. Niektóre ze zwierzat we Francji i w Polsce postrzegane s± w podobny sposób, st±d podobieñstwo wyra¿eñ funkcjonuj±cych w obydwu jêzykach, inne natomiast Francuzowi i Polakowi kojarz± siê z czym¶ ca³kowicie odmiennym, dlatego te¿ pewne porównania francuskie mog± byæ dla Polaka zaskakuj±ce.
Wiele powiedzeñ, czy symboli dotycz±cych zwierz±t wywodzi sie z pewno¶ci± z utworów literackich, g³ównie wierszowanych bajek (po francusku: les fables), które s± alegorycznymi opowie¶ciami o zwierzêtach. Zwierzêta te jednak uosabiaj± ludzkie cechy charakteru, ludzkie zalety i wady. Ich zachowania ilustruj± ludzkie zachowania i do¶wiadczenia. W literaturze francuskiej na szczególn± uwagê zas³uguj± np. ¶redniowieczny "Le Roman de Renart" (Powie¶æ o lisie), a przede wszystkim "Les fables" Jeana de La Fontaine, w polskiej za¶ literaturze "Bajki" Ignacego Krasickiego. Obydwaj bajkopisarze czerpali inspiracjê z bajek Ezopa i innych bajkopisarzy staro¿ytnych, jak równie¿ z tradycji i m±dro¶ci ludowej. Nawi±zywali jednak czêsto do tych samych wzorów i ¼róde³, st±d podobieñstwo wielu skojarzeñ i symboli zwierzêcych.
Zaczniemy do s³owa francuskiego: la bête, które jest synonimem s³owa animal, czyli po polsku: zwierzê, ale te¿ niekiedy: bestia, byd³o. Ciekawym zwrotem francuskim, w ktorym wystepuje to s³owo jest: chercher la petite bête (dos³ownie szukaæ ma³ego zwierz±tka), które jest u¿ywane w znaczeniu: szukaæ najmniejszego uchybienia, czepiaæ siê, czyli innymi s³owy: szukaæ dziury w ca³ym.
Inne wyra¿enie: être la bête noire de quelqu'un (w dos³ownym przek³adzie: byæ czyim¶ czarnym zwierzêciem) zrozumiemy jako: byæ przedmiotem czyjej¶ szczególnej nienawi¶ci, niechêci.
Sformu³owanie: regarder quelqu'un comme une bête curieuse (po polsku: patrzeæ na kogo¶ jak na dziwaczne zwierzê, jak na dziwol±ga) bêdzie u¿ywane w sensie: przygladaæ sie komu¶ w sposób niestosowny, zbyt natrêtny, natarczywy.
Zwierzêciem, o którym bedziemy mówiæ w pierwszej kolejno¶ci bêdzie pies (w jezyku francuskim: le chien), który jest jednym z najczê¶ciej spotykanych zwierz±t domowych i w Polsce i we Francji i który tu i tam jest postrzegany jako najlepszy przyjaciel i wierny towarzysz cz³owieka. Dlatego te¿ w obydwu jêzykach funkcjonuje porównanie: être fidèle comme un chien czyli byæ wiernym jak pies.
W Polsce i we Francji istnieje stereotyp, wed³ug którego pies i kot nie lubi± siê. Odnajdziemy go we francuskim wyra¿eniu: s'entendre (vivre) comme chien et chat, które bêdzie odpowiednikiem polskiego: ¿yæ jak pies z kotem.
W jêzyku polskim mo¿emy mieæ: pogodê pod psem, czyli brzydk±, deszczow± pogodê. Podobnie w jêzyku francuskim napotkamy wyra¿enie: il fait un temps de chien, czyli innymi s³owy: il fait mauvais, il fait un temps épouvantable, b±d¿ te¿ inne o podobnym znaczeniu: il fait un temps à ne pas mettre un chien dehors, te¿ mówi±ce o okropnej pogodzie, kiedy to nawet psa trudno wygoniæ na dwór.
W jêzyku polskim mo¿emy: traktowaæ kogo¶ jak psa, czyli bardzo ¼le, bezlito¶nie. Ekwiwalentem tego wyra¿enia jest identyczne w jêzyku francuskim a wiêc: traiter quelqu'un comme un chien.
Po polsku w odniesieniu do trudnego, cie¿kiego ¿ycia mo¿emy u¿yæ okre¶lenia: pieskie ¿ycie. W jêzyku francuskim podobnie mo¿emy mówiæ o: une vie de chien.
Francuskiemu zwrotowi: être comme un chien d'attache (à l'attache) odpowiada polski: byæ uwi±zanym jak pies ³añcuchowy, byæ jak pies na uwiêzi, charakteryzuj±cy cz³owieka, który z uwagi na nadmiar obowi±zków nie jest dyspozycyjny.
Ale ju¿ nastêpnych zwrotów nie odnajdziemy w jêzyku polskim. Nale¿y do nich np.: avoir un caractère de chien (dos³ownie: mieæ psi charakter), czyli mieæ pod³y, z³y charakter, mówi±c o cz³owieku.
Kogo¶, kto jest bardzo chory mo¿emy w jêzyku francuskim okre¶liæ wyra¿eniem: il est malade comme un chien, czyli, t³umacz±c dos³ownie: jest chory jak pies.
W jêzyku potocznym, w miejsce zwrotu: avoir du mal à faire quelque chose, czyli mieæ z czym¶ problemy, napotykaæ trudno¶ci, s³yszymy czêsto: avoir un mal de chien à faire quelque chose, co bêdzie mniej wiêcej odpowiednikiem polskiego: mieæ cholerne problemy z...
W jêzyku francuskim, mówi±c o zmierzchu, mo¿emy u¿yæ wyra¿enia: entre chien et loup (dos³ownie: miêdzy psem i wilkiem), co bêdzie znaczy³o: au crépuscule, czyli po polsku: o zmierzchu, o zmroku, o szarej godzinie, kiedy pewnie nie odró¿nisz psa od wilka.
Innym ciekawym zwrotem, u¿ywanym jednak¿e tylko w odniesieniu do kobiet i trudnym do przet³umaczenia na jêzyk polski bêdzie: avoir du chien: mieæ w sobie co¶, byæ atrakcyjn±, byæ poci±gaj±c±.
Wykrzyknienie, funkcjonuj±ce w jêzyku potocznym: nom d'un chien! bêdzie ekwiwalentem polskiego: o cholera, o psiako¶æ!
S³owo: chien napotkamy te¿ w przys³owiach. Jednym z nich jest: Les chiens aboient, la caravane passe, a wiêc po polsku: Psy szczekaj±, karawana jedzie dalej.
Inne przys³owie brzmi: Qui veut noyer son chien, l'accuse de la rage. Jego polskim odpowiednikiem jest: Kto chce psa uderzyæ, ten i kij znajdzie, a dos³ownie przet³umaczyliby¶my je: Kto chce utopiæ swojego psa, oskar¿a go o w¶ciekliznê.
To tyle na dzi¶. Do tematu wrócimy w lekcji nastêpnej.
|
