16 II 2011 r.

Nagranie do tej lekcji dostêpne jest na stronie Radia Lublin (pod lekcj± 15). Nie mo¿na, niestety, go pobraæ.

Dzisiaj dalszy ci±g francuskich wyra¿eñ idiomatycznych ze zwierzêtami w roli g³ównej.

Zacznijmy od ma³py - le singe. Wed³ug Francuzów ma³pa jest zwinna, sprytna i zaradna. Cechy te odnajdziemy np. w porównaniach. Oto kilka z nich:
1: être adroit comme un singe: byæ zwinnym, zrêcznym jak ma³pa.
2: être malin comme un singe: byæ sprytnym, cwanym jak ma³pa.
3: on n'apprend pas à un vieux singe à faire la grimace (nie uczy siê starej ma³py jak robiæ miny), co po polsku zabrzmi: starego lisa nie trzeba uczyæ przebieg³o¶ci.
Zwrot: payer en monnaie de singe (dos³ownie: p³aciæ ma³pimi pieniêdzmi) znaczy: p³aciæ komu¶ obiecankami, piêknymi s³ówkami.

Kolejnym zwierzêciem wystêpuj±cym w wielu wyra¿eniach jest wó³ (le boeuf).
We francuskim mówi siê: travailler comme un boeuf, a i po polsku harujemy jak wó³.
Innym czêsto spotykanym porównaniem jest: être fort comme un boeuf, czyli byæ silnym, mocnym jak wó³. W odniesieniu do kogo¶ trudem ³apiacego oddech Francuz powie np.: souffler comme un boeuf, czyli: dyszeæ, sapaæ jak wó³, ale te¿: souffler comme un phoque, a wiêc: dyszeæ, sapaæ jak foka. 

Ciekawym, niestniej±cym w polskim wyra¿eniem jest: avoir un boeuf sur la langue, tzn. dos³ownie: mieæ wo³a na jêzyku, czyli: mieæ zakneblowane usta, nie móc lub nie chcieæ mówiæ.
W odniesieniu do pogody, mo¿emy u¿yæ w jêzyku francuskim zwrotu: il fait un vent à décorner les boeufs - wieje wiatr, który móg³by zerwaæ rogi wo³om, czyli wieje silny wiatr.

Wo³a odnajdziemy te¿ w przys³owiach. Np.: Qui vole un oeuf, vole un boeuf (dos³ownie: kto ukradnie jajko, ukradnie i wo³a), czyli drobna kradzie¿ ¶wiadczy o sk³onno¶ci do z³odziejstwa.
Inne przys³owie: Il ne faut pas mettre la charrue avant les boeufs (nie nale¿y stawiaæ p³ugu przed wo³ami), znaczy, ¿e nie nale¿y zaczynaæ czego¶ od koñca.

Teraz przejd¼my do byka - po francusku: le taureau.
I tu znowu porównanie: être fort comme un taureau, czyli: byæ silnym jak byk. Wyra¿eniem posiadaj±cym dos³owny ekwiwalent polski bêdzie te¿: prendre le taureau par les cornes - wzi±æ byka za rogi , co w obu jezykach rozumiemy jako: energicznie i zdecydowanie stawiæ czo³o trudno¶ciom.

Zzatrzymajmy siê chwilê przy cielêciu, czyli le veau. Francuski potoczny s³owem tym okre¶li cz³owieka leniwego, bezwolnego, ciamajdê. Quel veau! Co za cielê! Sformu³owanie to my zrozumiemy podobnie: Co za oferma!, maj±c na my¶li osobê ma³o energiczn±, niezaradn±, "fajt³apê".
Okre¶lenie: un veau mo¿e odnosiæ siê równie¿ do samochodu i bêdzie znaczy³o, ¿e jest on ma³o zrywny. Cielê wystêpuje w porównaniu: pleurer comme un veau (: p³akaæ jak cielê), które ma polski odpowiednik: p³akaæ, beczeæ jak bóbr.
 
A na deser baran - po francusku: le mouton.
Dla Polaka baran jest g³upi. Francuz s³owem: mouton, quel mouton! okre¶li osobê nijak±, biern±, która ulega wp³ywom lub daje siê oszukaæ.
Wyra¿enie: être (faire) comme les moutons de Panurge znaczy:  byæ (zachowywaæ siê) jak stado baranów, i¶æ ¶lepo za innymi.  Nawi±zuje ono do historii zaczerpniêtej z XVI-wiecznego utworu François Rabelais pt. "Pantagruel"; bohater  wrzuca barana do morza, a stado, pod±¿aj±c za jego przyk³adem, wskakuje do wody i siê topi. W tym samym znaczeniu mo¿na pos³u¿yæ siê te¿ zwrotem:  c'est un troupeau de moutons - to jest stado baranów.

Z XV-wiecznej sztuki pt. "La farce de Maître Pathelin", pochodzi inne powiedzenie bardzo czêsto u¿ywane we francuskim: revenons à nos moutons (wróæmy do naszych baranów). Jest ono stosowane w sytuacji, gdy rozmowa odb³a nieco od tematu, a oznacza: wróæmy do rzeczy. Ale czemu w jêzyku francuskim mamy wracaæ akurat do baranów? Otó¿ w ksi±¿ce, z której  pochodzi ten zwrot, barany by³y tematem sporu s±dowego i kiedy dyskusja miêdzy stronami schodzi³a na boczny tor, sêdzia przywo³ywa³  zwa¶nionych bohaterów, mówi±c: "wróæmy do naszych baranów".

Un mouton à cinq pattes (: baran o piêciu nogach) to wyra¿enie u¿ywane we francuskim wobec rzeczy niezwykle rzadkich, dlatego mo¿emy je przet³umaczyæ jako: rzadko¶æ, kuriozum, równie¿ odniesieniu do kogo¶ osobliwego, niepowtarzalne. Czasem synonimem mo¿e byæ sformu³owanie un merle blanc (bia³y kos), które oznacza: bia³ego kruka, czyli rzadki, wyj±tkowy okaz.

W przysz³ym tygodniu znowu damy Pañstwu odpocz±æ od „odzwierzêcych wyra¿en, ale proszê siê nie martwiæ, jeszcze do nich wrócimy!